Dziennik snu – podstawowe narzędzie w diagnozowaniu bezsenności
Uwiarygodnienie snu pacjenta
Dziennik snu jest pierwszym i podstawowym narzędziem profesjonalnej medycyny snu. Daje on możliwość pokazania, jak naprawdę wygląda sen pacjenta i jego zachowania okołosenne, czyli przestrzeganie zasad higieny snu, co pozwala postawić właściwą diagnozę. Wnioski z regularnie i prawidłowo wypełnianego dziennika snu można wyciągnąć już na pierwszej wizycie u specjalisty, praktycznie na „pierwszy rzut oka”. Jest to bardzo korzystne zarówno dla lekarza, jak i dla pacjenta.
Ty również możesz wypełnić dziennik snu na naszej stronie internetowej i otrzymać opinię eksperta.
Wiele osób cierpiących bezsenność ma tendencję do pewnego uogólniania faktów i subiektywnej ich interpretacji. Jako przykład można podać pacjenta, który twierdzi, że w ogóle nie sypia od tygodnia. Z wypełnionego przez niego dziennika snu wynika natomiast, że z ostatnich siedmiu nocy zaledwie 3 lub 4 były niezadowalające, ale druga połowa nocy była normalna. Często zdarza się również, że pacjent nie przespał z różnych powodów jednej nocy, a sen podczas następnej trwał aż dziesięć godzin. Średnia z tych 2 nocy wynosi zatem 7 godzin, czyli sen jest zupełnie prawidłowy.
Zachowania okołosenne i terapeutyczna rola dzienniczka
Dziennik snu ma również rolę terapeutyczną. W ramach terapii poznawczo-behawioralnej, pacjenci prowadzą z tygodnia na tydzień skrupulatne zapiski, dzięki którym sami monitorują swój sen i przebieg leczenia. W efekcie każda poprawa jakości snu udowadnia im, że to, co robią przynosi wymierne rezultaty i zarazem motywuje do dalszych starań.
Monitorowanie snu
Monitorowanie snu za pomocą dziennika pozwala wyliczyć tzw. wskaźnik snu. Jedna z podstawowych zasad higieny snu brzmi: nocą w łóżku wolno spędzać tylko tyle czasu, ile trwa sen. Na podstawie dziennika można ustalić, że leżymy w łóżku 5 godzin, a śpimy jedynie 4. Wskaźnik snu wynosi wtedy 4/5, czyli 80%, co oznacza, że musimy zawęzić pory snu. Prawidłowy wskaźnik snu powinien wynosić powyżej 90%.
Rozpoznanie bezsenności
Bezsenność można rozpoznać wtedy, gdy pacjent ma 3 lub więcej złych nocy w tygodniu. Jeżeli taki stan utrzymuje się przez co najmniej 4 tygodnie i towarzyszy temu gorsze funkcjonowanie w ciągu dnia, można mówić o bezsenności jako chorobie . Pojedyncze nieprzespane noce nazywamy bezsennością przygodną.
Dlaczego dziennik snu powinno się wypełniać od 7 do 14 dni?
Bezsenność jest chorobą, która przebiega różnie każdej nocy. Dlatego, aby mieć całościowy obraz zaburzeń a także zachowań okołosennych, należy wypełniać dziennik przez 7-14 dni. Dziennik snu wskazuje również, że pacjenci mają lepsze i gorsze noce, co pozwala zmniejszyć ich poziom lęku przed bezsennością.
Dziennik snu odgrywa istotną rolę przy ustalaniu pór (ram) snu. Aby ustalić odpowiednie ramy, należy wyliczyć średnią liczbę przespanych godzin z wszystkich opisanych nocy. Organizm ludzki jest bowiem tak skonstruowany, że jeśli jednej nocy sen jest krótki, kolejnej będzie trochę dłuższy. Z kolei dłuższy sen spowoduje skrócenie snu następnego dnia. Dlatego też pojedyncze noce nie mogą być podstawą do postawienia diagnozy.
Dziennik snu a leki na bezsenność
Dziennik snu uświadamia także to, jak często i w jakich sytuacjach stosuje się leki nasenne oraz pomaga ustalić lekarzowi, kiedy faktycznie zażycie leków było konieczne.
Oto kilka przykładów:
- Jeśli pacjent ma problemy z utrzymaniem ciągłości snu i wybudza się w nocy, co jest udokumentowane w dzienniku, jest to wskazanie do doraźnego przyjmowania leków nasennych.
- Jeśli pacjent miewa problemy z zasypianiem w nocy, ale nie codziennie, jest to sytuacja, kiedy należy położyć tabletki nasenne obok łóżka „na wszelki wypadek”.
- Jeśli pacjent ma problemy ze snem od kilku miesięcy i nie może zasnąć o określonej godzinie, należy przed wypisaniem leku nasennego ustalić nowe godziny pór snu i wskazać właściwe zachowania okołosenne, adekwatne do zapisów w dzienniku snu.
- Nie wolno podawać leku nasennego w przypadku, w którym z dziennika snu wynika, że pacjent ma nierealistyczne oczekiwania względem własnego snu, jak to jest np. w przypadku osób starszych i nieaktywnych zawodowo. Spędzają one w łóżku 8-10 godzin i chciałaby je całkowicie wypełnić snem. Osoby starsze potrzebują zdecydowanie mniej snu i podawanie leku w takim przypadku jest prostą drogą do uzależnienia.
Jakie wytyczne odnośnie prowadzenia dziennika snu powinien dać pacjentowi lekarz?
Lekarz musi podkreślić, że:
- W dzienniku powinny znajdować się czytelne, wyraźne zapisy,
- Dziennik należy wypełniać w ciągu dnia, a nie w nocy – najlepiej usiąść po południu i spisać wszystko tak, jak się pamięta,
- Nie należy spędzać nocy na pilnowaniu snu w celu uzupełnienia dziennika, a oddać się samemu spaniu,
- Nie należy koncentrować się na skrupulatnym obserwowaniu zegarów w celu dokładnego określenia pór snu.
Podsumowanie
Dziennik snu jest podstawowym narzędziem do diagnostyki i prowadzenia leczenia w przypadku zaburzeń snu i bezsenności warto jednak prowadzić takie zapiski nawet dla samego siebie. Pomoże to ustalić przyczyny problemu oraz zastosować odpowiednią terapię.
