Dlaczego bezsenność częściej dotyka kobiet?

Czy zdajemy sobie sprawę z tego, że kobiety niemal dwukrotnie częściej cierpią na bezsenność niż mężczyźni?

Kobiety częściej chorują na bezsenność

Do dziś nie zostało wyjaśnione dlaczego kobiety częściej od mężczyzn chorują na bezsenność, chociaż przeprowadzono wiele badań i obserwacji w tym zakresie. Za główną z przyczyn naukowcy uznawali zmiany hormonalne. Wykazano m.in., że jakość snu zmienia się w zależności od fazy miesięcznego cyklu. Pierwsza faza – estrogenowa jest bardziej pobudzająca, sen jest płytszy, z kolei druga – progesteronowa ma działanie uspakajające a sen jest wyraźnie głębszy. Jest to spowodowane uspokajającym działaniem progesteronu. Pod koniec cyklu gwałtownie spada poziom progesteronu, co może odpowiadać za tzw. napięcie przedmiesiączkowe.

Stres powoduje problemy ze snem

Nie stwierdzono jednak wyraźnej zależności, żeby kobiety z zaburzeniami hormonalnymi częściej skarżyły się na problemy ze snem. Uważa się więc, że bezsenność u kobiet wynika większej wrażliwości ich układu nerwowego, zwłaszcza wegetatywnego i bardziej emocjonalnej niż u mężczyzn reakcji na stres. Trudności w zaśnięciu lub częste budzenie się w nocy jest spowodowane nadmiernym wzbudzeniem układu nerwowego. Wzbudzenie najczęściej jest spowodowane dwoma czynnikami: nadmiernym napięciem układu nerwowego (głównie wegetatywnego, który unerwia wszystkie narządy wewnętrzne) oraz pobudzeniem układu hormonalnego na skutek stresu, (tak zwanej „osi stresu„: podwzgórze-przysadka-nadnercza).

Kobiety zdecydowanie łatwiej i bardziej gwałtownie niż mężczyźni reagują pobudzeniem układu nerwowego i hormonalnego na stres, co może przekładać się na łatwiejsze występowanie bezsenności. Związane jest to nie tylko z uwarunkowaniami biologicznymi ale również ze sposobami reagowania na stres wrodzonymi lub wyuczonymi). Typowymi męskimi mechanizmami radzenia sobie ze stresem jest reakcja zadaniowa (wykonywanie czynności np. reperowanie samochodu, skoszenie trawnika). Kobiety na stres reagują emocjonalnie a nadmierne emocje mogą przełożyć się na problemy ze snem.

Bezsenność w okresie ciąży

Problemy ze snem mogą pojawić się w okresie ciąży. W pierwszych dwóch trymestrach kobiety śpią wyraźnie lepiej w związku z wysokim poziomem progesteronu. Są wtedy spokojne i wyciszone, czasem nawet wręcz w stanie ekstazy, euforii. W czasie ciąży mogą jednak wystąpić różne komplikacje zdrowotne lub pojawić się problemy natury psychicznej, które mogą wywołać bezsenność. Problemy ze snem dużo częściej pojawiają się pod koniec ciąży są związane głównie z dolegliwościami fizycznymi: duży brzuch który uniemożliwia zasypianie w dogodnej pozycji, organizm jest przeciążony, rosnący płód powoduje zubożenia metaboliczne co z kolei może wywołać tzw. zespół niespokojnych nóg, który utrudnia, a czasem wręcz uniemożliwia spokojne zaśnięcia. Zespół niespokojnych nóg (nazywany z angielska RLS – Restless Leg Syndrom) polega na tym, że po położeniu się do łóżka w nogach pojawiają się różne nieprzyjemne dolegliwości (ból, pieczenie, swędzenie), które ustępują po ruchu, zmuszają do ciągłego ruszania nogami, przez co utrudniają zaśnięcie. Zespół niespokojnych nóg zwykle wiąże się z niedoborami żelaza i dotyczy znacznej liczby kobiet w ciąży.

Zaburzenia snu u kobiet po 40

Bezsenność w Polsce najczęściej występuje u kobiet po 40 roku życia. Niektórzy uważają, że może być to związane z gwałtownym spadkiem hormonów, tak jak w okresie klimakterium. Ale ten czas to dla większości kobiet nie jest okres wyraźnego nasilenia objawów menopauzy. Są pewne koncepcje psychospołeczne, tłumaczące ten fakt. Kobieta 40 letnia jest narażona na większą ilość różnego rodzaju stresów zawodowych i domowych niż kobieta 30 letnia. W tym okresie życia kobiety zwykle narastają problemy w małżeństwie i pracy, kłopoty z dorastającymi dziećmi, zmianie ulegają również role społeczne, z którymi często ciężko się pogodzić.

W późniejszym wieku, już w okresie klimakterium bardzo często występują zaburzenia snu , ale wiąże się je nie tyle z samymi zmianami hormonalnymi, ale raczej jako konsekwencja fizycznych dolegliwości, które towarzyszą kobiecie w okresie menopauzy – np. uderzenia gorąca. Na występowanie problemów ze snem mogą też wpływać dolegliwości psychiczne. W tym czasie częściej u kobiet występują zaburzenia depresyjne, zaburzenia lękowe a w związku z tym także bezsenność.

A jakie są skutki bezsenności wśród kobiet?

Pacjentki z bezsennością narzekają na wyraźny spadek jakości swojego życia w różnych jego aspektach. Skarżą się nie tylko na zmęczenie, ale także spadek witalności. Problemy z bezsennością mogą spowodować u nich wzrost masy ciała, ponieważ zbyt mała ilość snu obniża zdolność organizmu do regeneracji oraz spowalnia przemianę materii. Również wyraźnie spada ich funkcjonowanie w rolach społecznych i emocjonalnych. Wiele kobiet podkreśla, że na skutek złego snu gorzej sobie radzą w domu i w pracy, ale i gorzej wyglądają. Nawet lekarze zajmujący się medycyną estetyczną uznali, że wpływ na dobry wygląd ma zdrowy i prawidłowy sen i uczą na swoich kursach jak prawidłowo rozpoznać i leczyć bezsenność.

Autor:
Dr nauk med. Spec. Psychiatra Michał Skalski
Kierownik Poradni Leczenia Zaburzeń Snu